لزوم استفاده از انکرهای لرزه ای در اجزای غیر سازه

لزوم استفاده از انکرهای لرزه ای در اجزای غیر سازه بر اساس پیوست ششم آیین نامه 2800

 

والپست و اهمیت اجرای آن

• والپست به معنای نگهدارنده دیوار بوده و وظیفه نگهداشتن دیوار در برابر نیروهای وارد شده به آن را دارد. به عبارت دیگر والپست ها المان هایی هستند که اتصال دیوار به اعضای سازهای ساختمان را فراهم مینمایند.

 

• با توجه به خسارات و خرابی های گسترده به وجود آمده پس از زلزله سال 1396 در کرمانشاه، که عمده خسارت به بار آمده ناشی از تخریب دیوار ها بود، اجرای صحیح و اصولی والپست ها اهمیت ویژه ای در صنعت ساختمان پیدا کرد و سبب تدوین و ابلاغ پیوست ششم استاندارد 2800 شد که در آن ضوابط و دستورالعمل هایی جدید برای اجرای این المان غیر سازه ای تعریف گردید.

 

الزامات لرزه ای دیوارها (اتصال والپست به اجزای سازه ای)

بر اساس پیوست ششم آیین نامه 2800 بند پ6-1-4-2-12   کلیه اتصالات والپست به سازه بتنی با استفاده از رول بولت انجام می شود. اتصالات عمدتا به صورت کشویی و تلسکوپی می باشند. از این رو یکی از کاربردهای مهم انکرهای مکانیکی شرکت ایندکس در اتصالات والپست به سازه بتنی می باشند.

با توجه به بند ذیل که از این آیین نامه آورده شده، والپست ها باید در برابر ترک خوردگی بتن و نیروهای خارج از صفحه که شامل  باد و زلزله می باشند پایدار بمانند. از این رو انتخاب انکرهای سری MTPX شرکت ایندکس که دارای تاییده های C1 و C2 لرزه ای و تاییده استفاده در بتن ترکدار می باشد می تواند گزینه خوبی جهت مهار این دیوارها به سازه اصلی به شمار آید.

 

• بند پ6-1-4-2 جزییات اجرایی دیوارهای داخلی و خارجی

اتصال دیوارها به سازه باید به نحوی انجام شود که در اثر خیز تیرهای زیر و بالای دیوار،جابجایی نسبی طبقات و یا عوامل وارد آورنده نیروی خارج از صفحه از جمله زلزله، باد و … ، قطعه دیوار پایدار بماند و عملکرد آن حفظ شود و از ایجاد ترک شدید در دیوار جلوگیری نماید.

همچنین در مبحث 4 مقررات ملی ساختمان به رعایت ضوابط لرزه ای در دیوارهای نما اشاره شده که به شرح زیر می باشد:

• بند 4-9-1-3

در تمام دیوارهای ساختمان به ویژه در دیوارنما، جهت مقاومت در برابر زمین لرزه، ضوابط مبحث ششم مقررات ملی ساختمان و آیین نامه طراحی ساختمان در برابر زلزله( استاندارد 2800) باید رعایت شود.

در ادامه به موارد مربوط به والپست ها و نکات فنی آن که در پیوست ششم آیین نامه 2800 ذکر شده می پردازیم :

• بند پ6-1-4-2-6 اتصال دیوار به زیر سقف

اتصال دیوار به زیر سقف باید به صورت اتصال لغزشی بدون اتصال مستقیم دیوار به سقف و با استفاده از مهار خارج از صفحه دیوار با قطعاتی از قبیل نبشی یا ناودانی اجرا شود.

انتخاب نوع اتصال بستگی به وضعیت دیواري دارد که بین اعضاي قائم شامل ستون، دیوار و یا وادار مهار شده است. در سازه هاي بتنی چنانچه بر اساس نوع سقف امکان پیش بینی اتصالات مناسب لغزشی در زمان ساخت عضو سازه اي براي بالاي دیوار نباشد، می توان این اتصال را با کاشت میل مهار پس از اجراي تیر انجام داد. باید توجه شود که در این صورت کاشت میل مهار باید در هسته تیر بتنی انجام شود و کاشت و اتصال به پوشش بتن مجاز نمی باشد. حداقل فاصله بالاي دیوار تا زیر سقف برابر با بیشترین دو مقدار 25 میلی متر حداکثر و خیز دراز مدت سقف در امتداد دیوار در نظر گرفته شود.

 

 

ضوابط کاشت صفحات فولادی به بتن

• بند پ6-1-4-2-12 جلوگیري از آسیب به سازه هاي بتنی درحین اجراي اتصالات مهار دیوارها

• کلیه اتصالات به سازه هاي بتنی یا با استفاده از میخ و پیچ انجام می شود و یا در هنگام اجراي اسکلت سازه بتنی صفحات داراي گل میخ یا میلگرد جوش شده داراي خم انتهایی در مکان ها و مقاطع مورد نظر جایگذاري می شوند.
• محل میخ یا پیچ در لبه قطعات باید به فاصله اي از لبه اجرا شود که موجب قلوه کن شدن پوشش بتنی اعضاي سازه نشود.
• استفاده از میخ هاي کاشت به صورت ضربه اي ممنوع می باشد و می توان از روش کاشت چرخشی استفاده نمود.
• الزاماً زاویه نصب پیچ یا میخ در اجراي اتصالات بر سطوح اعضاي سازه به صورت قائم می باشد.
• پیشنهاد میشود محل قرارگیري پیچ و یا میخ بر روي قطعات اتصال توسط مته مناسب و با یک شماره کمتر، از قبل سوراخ شود.

• دیوارهای پانلی ( بند پ6-1-4-2-13)

در دیوار پانلی ساختار پانل باید به گونه اي باشد که قابلیت تحمل بارهاي لرزه اي، باد و ضربه را با عملکرد و رفتار یک طرفه در راستاي قائم داشته باشد. در این حالت پانل فقط باید در جهت خارج از صفحه در بالا و پایین دیوار به وسیله نبشی مهار شود.

 

• نمای داخلی ( بند پ6-1-4-3)

نماهاي داخلی، حساس به جابجایی محسوب می شوند. این اجزاء می توانند دچار ترک های داخل صفحه و جداشدگی از دیوار شوند. همچنین ممکن است بر اثر شتاب، مستقیماً دچار تغییرمکان یا جداشدگی خارج صفحه اي شوند. در صورتیکه این اجزاء به طور مستقیم روي دیوارهاي برشی یا اعضاي سازهاي که تحت جابجایی بزرگ قرار میگیرند، نصب شوند، در زلزله آسیب پذیر خواهند بود. در صورت رعایت الزامات جداسازي دیوار نیازي به کنترل لرزه ای در جهت داخل صفحه براي نماهاي داخلی اجرا شده بر روي این دیوارها نمی باشد.

 

• نمای خارجی ( بند پ6-1-4-4 )

این نوع نما شامل نماهاي سنگی، آجري و سرامیکی چسبانده شده، انواع نماهاي سیمانی مسلح شده با مش الیاف یا توري هاي فلزي، و نماهاي مشابه آنها می باشد. در نماهاي چسبانده شده، اتصال و مهار پشت بندي باید قادر به تحمل نیروهاي طراحی لرزه افقی محاسبه شده طبق فصل چهارم این استاندارد باشند . با توجه به اینکه نماهاي چسبانده شده حساس به جابجایی محسوب میشوند، ممکن است در اثر تغییرشکل لایه زیرین ترك خورده یا از جاي خود بیرون رانده شود. در صورتیکه این اجزاء به طور مستقیم روي دیوارهاي برشی یا اعضاي سازهاي که تحت جابجایی بزرگ قرار می گیرند نصب شوند، در زلزله آسیب پذیر خواهند بود.

 

• نماهای مهار شده ( بند پ6-1-4-4-2 )

نماهاي مهار شده شامل نماهاي آجري و سنگی مهارشده، نماهاي سرامیکی خشک، نماي کامپوزیت، نماي شیشه اي و نماهاي بتنی پیش ساخته و انواع تخته هاي سیمانی مسلح شده به الیاف میشود. در نماي مهارشده اتصالات باید بارهاي ثقلی ناشی از وزن نما به همراه بارهاي لرزهاي ناشی از شتاب افقی داخل صفحه، خارج صفحه و قائم زلزله را تحمل نمایند.

 

الزامات لرزه ای  سقف های کاذب ( بند پ6-1-4-5)

در زیر بالکن هاي طره یا سایه بان هایی که دچار شتاب قائم بالایی به هنگام زلزله میشوند، لازم است که فاصله آویزهاي سقف کاذب نسبت به یکدیگر کاهش یابد.

– ارائه جزئیات لرزه ای  براي سقف کاذب با مساحت کمتر از 13متر مربع که توسط دیوارها به صورت جانبی در سازه مهار شده اند لازم نیست.

ممکن است جزئیات لرزه اي خاصی براي سقفهاي سنگین دیگر مانند گچ، چوب و یا پانل هاي فلزي یا براي سقف لایه گچی در ارتفاع هاي مختلف مورد نیاز باشد. براي این موارد، جزئیات به صورت مشابه با آن چه براي سقف هاي عایق صوت استفاده می شود بوده ولی براي حفظ ایمنی از مهاربندي بیشتري استفاده می شود. مهاربندي اي براي سقف لرزه اي سنگین آویخته به صورت معمول شامل یک میله فشاري قائم و مهارهاي سیمی کششی قطري می باشد. در برخی موارد میتوان به جاي مهاربندي سیمی و میله هاي فشاري از اعضاي خمشی (معمولاً از فولاد سرد نورد) استفاده کرد.

 

 

الزامات لرزه ای جان پناه ها ( بند پ6-1-4-6)

با توجه به ضوابط سازمان آتش نشانی حداقل ارتفاع جان پناه ها 1.2 متر توصیه می شود. در این حالت مناسب است که ستون های پیرامونی بام، تا ارتفاع 1.35 متر بر روی بام ادامه پیدا کنند.

این ارتفاع براي مهار لرزه ای جان پناه می باشد ( شکل 6-پ 35). در فاصله بین ستون ها در صورت نیاز وادار طبق جزییات ارائه شده، طول آزاد دیوار کوتاه شده و دیوار جانپناه بین وادارها باید به نحو مناسبی مشابه جزییات ارائه شده در شکل پ 6-36 یا روش هاي مشابه جهت تحمل بارهاي خارج صفحه مسلح شود.

 

 

الزامات لرزه ای راه پله ( بند پ6-1-4-7)

پله ها براي تخلیه ساکنان پس از وقوع زلزله مورد نیاز بوده و حفظ عملکرد آنها پس از زلزله از اولویت بالایی برخوردار می باشد. پله ها به دو گروه پله هایی که جزئی از سازه اصلی ساختمان می باشد و پله هاي فرار که جزئی از سازه اصلی ساختمان نمی باشد تقسیم میشوند در پله هایی که جزئی از سازه اصلی ساختمان میباشند، در صورت اتصال راه پله به قاب سازه ای باید اثر آن درباربري لرزه اي و نیروهایی که به تیر و ستون اطراف آن براثر این باربري وارد میشود لحاظ شود. در این حالت لازم است اجزاي راه پله شامل شمشیريها، دال بتنی پله و پاگردها مدلسازي شوند. در این خصوص لازم است یکبار سازه بدون لحاظ نمودن سختی اجزاي پله، مدل و طراحی شود تا سیستم باربرجانبی سازه به تنهایی قادر به تحمل کل نیروي زلزله طرح باشد و یکبار هم با مدل کردن اجزاي پله و در نظر گرفتن تأثیر سختی آن، سازه مورد بررسی مجدد قرار گرفته و اجزاي پله نیز تحت نیروهاي ایجاد شده در آنها طراحی شوند.

تأمین خروجی هاي ایمن عاملی بسیار مهم براي ایمنی راه پله ها در برابر زلزله است. اگر نرده پله ها با مصالح ترد مانند مصالح بنایی غیرمسلح، سفال کاري مجوف و … ساخته شده باشد ، می بایست داراي درز هاي اجرایی لازم بوده تا از آوار و خطرات ناشی از سقوط مصالح در پله ها جلوگیري شود. لوله ها، چراغها، چراغهاي اضطراري یا کانالها باید داراي مهاربند باشند تا از خطر سقوط و ایجاد آوار در پله ها جلوگیري شود.

 

جزئیات اجرایی وادارها

• پ6-1-4-2-4 تیرک ها ( دیوار های با ارتفاع بیش از 3.5 متر)

در دیوارهاي با ارتفاع بیش از 5/3 متر باید با استفاده از عضو افقی با مقطع فولادي یا بتنی (تیرك) ارتفاع آزاد دیوار را کاهش داد . در این حالت براي اینکه جداسازي دیوار از قاب سازهاي به نحو مناسب انجام شود، نیاز به اجراي وادار انتهایی براي نگه داشتن تیرك می باشد (جهت عدم ایجاد مانع براي تغییر شکل تیر در ناحیه مفصل پلاستیک وادار انتهایی باید حداقل در فاصله یک متري از بر ستون طبق شکل پ 6-7 باشد). نحوه اجراي تیرك به این صورت است که تیرك باید به صورت کامل بر روي دیوار بنشیند و بار ثقلی دیوار فوقانی نباید به تیرك منتقل شود. به عنوان نمونه شکل پ 6-6 نحوه اجراي تیرك و وادارها در یک دیوار 6 متري و شکل پ 6-8 جزییات اتصالات آن را نشان داده است. اتصال انتهاي تیرك به ستون نیز باید به صورت نشیمن با قابلیت جابجایی در راستاي دیوار مطابق شکل پ 6-8 باشد.

 

 

نتیجه گیری

با توجه به نکات گفته شده در آیین نامه در مورد در نظر گرفتن طراحی  لرزه ای در خصوص والپست ها، دیوارهای داخلی، پله ها و نرده ها، اهمیت استفاده از رول بولت های معتبر و دارای تاییده لرزه ای بیش از بیش مشخص می شود.

از این رو شرکت ایندکس با معرفی انکرهای مکانیکی سری MPTX که دارای تاییده ETA  اروپا، تاییده های C1 ,C2  لرزه ای و تاییده استفاده از بتن ترکدار می باشد تواسته نیاز این بخش صنعت ساختمان سازی را به طور کامل برطرف و از این اجزا و متعلقات در مقابل، زلزله محافظت نماید.